Ninh Bình | bức họa đẹp theo dòng sử Việt

Ninh Bình những ngày hạ đầu mùa hiện lên thật thâm nghiêm, dung dị; yên bình và rất đỗi nhẹ nhàng ! Tất thảy đều được nhà thơ Bách Tùng Vũ dành ngôn từ trau chuốt; đẹp đẽ để viết về nơi đây – Ninh Bình | bức họa đẹp theo dòng sử Việt:

“Về đây thăm lại Ninh Bình

Tràng An thơ mộng, đắm mình say sưa

Cố Đô ghé lại chiều mưa

Hoa Lư di tích ngày xưa vẫn còn

Núi non uốn lượn vòng tròn

Kia chùa Bái Đính vàng son giữa trời

…

Chèo thuyền đầm cạn ung dung

Ngắm nhìn phong cảnh chạm rung tâm hồn

Đây khu di tích bảo tồn

Giữa mênh mông nước mọc cồn cây xanh

Và bao ghềnh thác uốn quanh

Bao nhiêu thắng cảnh địa danh tuyệt trần”

Đồng hành cùng Hanoi Open Tourism chiêm nghiệm lại bức họa dung dị giữa những ngày hạ đầu mùa, bạn nhé !

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Cội nguồn của những áng văn, thơ đầy màu sắc

Rõ ràng, với vẻ đẹp thơ mộng thiên nhiên ban tặng, với lịch sử oai hùng qua các đời vua; con người, văn hóa độc đáo, đầy đa dạng; Ninh Bình đã trở thành “nàng thơ” được các thi sĩ “họa” trong chính những “đứa con tinh thần” của mình.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Trương Hán Siêu có thể coi là người có công đầu phát hiện và khai thác vẻ đẹp Ninh Bình qua hình ảnh núi Non Nước. Ông đặt tên núi là Dục Thúy Sơn và là người đầu tiên lưu bút tích một bài thơ cho các thi sĩ đến thưởng ngoạn, ngắm cảnh làm những bài thơ khắc vào hệ thống đá núi, hang động ở Ninh Bình. Các vua nhà Hậu Lê cũng đặt hành cung ở trên núi Dục Thúy Sơn để đến chơi thăm và vịnh thơ. Hiếm có ngọn núi nào có trên 30 bài thơ văn khắc vào núi như núi Thuý và còn đến hàng trăm bài thơ vịnh cảnh của các nhà thơ qua các triều đại.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

“Dục Thúy Sơn khắc thạch” – Trương Hán Siêu

Bài thơ “Dục Thúy Sơn khắc thạch” của Trương Hán Siêu nói về vẻ đẹp núi Dục Thúy ở thành phố Ninh Bình được khắc bên sườn núi, hãy còn bút tích. Các thắng cảnh nằm ở cửa ngõ Ninh Bình như Kẽm Trống và Đèo Ba Dội trên quốc lộ 1A; núi Non Nước, núi Ngọc Mỹ Nhân gần quốc lộ 10 đều rất nổi tiếng từ xa xưa trong thơ ca.

Bài thơ “Dục Thuý sơn” của Nguyễn Trãi vừa lột tả vẻ đẹp của thiên nhiên Ninh Bình vừa thể hiện một tâm hồn đẹp và tinh tế về con người và đất nước của Nguyễn Trãi; đó là thái độ trân trọng tha thiết đối với những giá trị văn hóa dân tộc qua tình cảm mà ông dành cho Trương Hán Siêu và vùng đất cố đô:

“Cửa biển có non tiên

Từng qua lại mấy phen

Cảnh tiên rơi cõi tục

Mặt nước nổi hoa sen…”

Lê Quý Đôn đã cho khắc một bài thơ ở phía tây núi Ngọc Mỹ Nhân khi ông đến thăm nơi đây:

“Ruộng phẳng nhô đá biếc

Thế núi tựa diều bay

Chùa ẩn ba đỉnh núi

Sông có cầu qua ngay…”

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Cao Bá Quát cũng có bài thơ Trên đường đi Ninh Bình (Ninh Bình đạo trung) khi chiêm ngưỡng cảnh đẹp non nước hữu tình:

“Sông tựa dải là cô gái đẹp,

Núi như chén ốc khách làng say

Trăng non gió mát kho vô tận,

Chỉ sợ nhà thơ mãi ở đây.”

Nữ sĩ Xuân Quỳnh cũng có cái nhìn rất mới về Ninh Bình:

“…Nghĩ đến anh em nhớ về hướng núi

Ngọn núi Cánh Diều ngọn núi mây bay

Trời Ninh Bình chiều nay hẳn nhiều mây

Mưa to thế chắc sông tràn bờ cỏ ?…”

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Lịch sử cố đô qua “những chặng đường” oai hùng, hiển hách

Ninh Bình xưa cùng với Thanh Hóa thuộc bộ Quân Ninh, nước Văn Lang. Thời thuộc Hán thuộc quận Giao Chỉ; thời thuộc Đông Ngô về sau thuộc Giao Châu, thuộc Lương là châu Trường Yên.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Trường Châu thành Trường An

Năm 968; vua Đinh Tiên Hoàng dẹp xong loạn 12 sứ quân lên ngôi hoàng đế đóng đô tại Hoa Lư và đổi tên gọi Trường Châu thành Trường An.

Năm Thuận Thiên thứ nhất (1010) Lý Thái Tổ dời kinh đô về Thăng Long; và Ninh Bình nằm trong phủ Trường An. Nhưng đến cuối đời Lý có lúc gọi là châu Đại Hoàng Giang.

Đầu đời Trần đổi là lộ Trường Yên. Đời Trần Thuận Tông, năm Quang Thắng 10 (1397) đổi trấn Trường Yên làm trấn Thiên Quan.

Thời thuộc Minh lấy lại tên cũ là châu Trường Yên thuộc phủ Kiến Bình.

Đời Lê Thái Tổ lại gọi là trấn. Năm Quang Thuận 10 (1469) đời Lê Thánh Tông định bản đồ toàn quốc; chia trấn Trường Yên làm 2 phủ Trường Yên và Thiên Quan thuộc trấn Sơn Nam với trung tâm đặt tại Vân Sàng. Đời Lê Trung hưng gọi là trấn Thanh Hoa ngoại.

Đến đời Tây Sơn và đầu Nguyễn vẫn gọi là Thanh Hoa ngoại trấn; gồm 2 phủ: phủ Trường Yên (sau đổi là Yên Khánh) gồm 3 huyện: Yên Khang (sau đổi là Yên Khánh), Yên Mô, Gia Viễn, và phủ Thiên Quan (sau đổi là Nho Quan) gồm 3 huyện: Yên Hoá, Phụng Hoá, Lạc Thổ (sau đổi là Lạc Yên).

Năm Gia Long 5 (1806) đổi Thanh Hoa ngoại trấn làm đạo Thanh Bình.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Năm Minh Mệnh 3 (1822) đổi làm đạo Ninh Bình

Năm Minh Mệnh 3 (1822) đổi làm đạo Ninh Bình.

Năm Minh Mệnh 10 (1829) lại đổi làm trấn, lập thêm 1 huyện mới Kim Sơn (cộng 7 huyện).

Năm thứ 12 (1831) đổi làm tỉnh Ninh Bình; quan đầu tỉnh là tuần phủ, đặt dưới quyền của tổng đốc Hà Ninh (quản hạt cả vùng Hà Nội đến tận Ninh Bình). Cho đến đời Đồng Khánh không thay đổi. Đầu đời Thành Thái cắt huyện Lạc Yên về tỉnh Hoà Bình mới lập.

Ngày 27 tháng 12 năm 1975; Ninh Bình hợp nhất với các tỉnh Nam Định và Hà Nam thành tỉnh Hà Nam Ninh rồi lại tái lập ngày 12 tháng 8 năm 1991. Khi tách ra; tỉnh Ninh Bình có diện tích 1.386,77 km², dân số 787.877 người, gồm 2 thị xã Ninh Bình (tỉnh lị), Tam Điệp và 5 huyện: Gia Viễn, Hoa Lư, Hoàng Long, Kim Sơn, Tam Điệp.

Ngày 23 tháng 11 năm 1993; huyện Hoàng Long đổi lại tên cũ là huyện Nho Quan.

Ngày 4 tháng 7 năm 1994; huyện Tam Điệp đổi lại tên cũ là huyện Yên Mô và tái lập huyện Yên Khánh từ 10 xã của huyện Tam Điệp cũ và 9 xã của huyện Kim Sơn.

Ngày 7 tháng 2 năm 2007, chuyển thị xã Ninh Bình thành thành phố Ninh Bình.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Văn hóa – đất tổ của nghệ thuật hát chèo

Dãy núi đá vôi ngập nước tạo ra nhiều hang động kỳ thú như: Tam Cốc – Bích Động; động Vân Trình; động Tiên; động Thiên Hà; Tràng An; động Mã Tiên… Bích Động được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhị động”; Địch Lộng là “Nam thiên đệ tam động”. Ở phía nam thành phố Ninh Bình có một quả núi giống hình một người thiếu nữ nằm ngửa nhìn trời gọi là núi Ngọc Mỹ Nhân.

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Phong phú của văn hoá Ninh Bình – sự lưu lại dấu ấn văn hoá của các tao nhân mặc khách

Một yếu tố khác vô cùng quan trọng góp phần không nhỏ làm nên diện mạo đa dạng; phong phú của văn hoá Ninh Bình, đó là sự lưu lại dấu ấn văn hoá của các tao nhân mặc khách khi qua vùng sơn thanh thuỷ tú này. Các đế vương, công hầu, khanh tướng, danh nhân văn hoá lớn như Trương Hán Siêu, Trần Thái Tông, Lê Thánh Tông, Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Tản Đà, Xuân Quỳnh về đây, xếp gương, đề bút, sông núi hoá thành thi ca. Nhân cách bác học và phẩm cách văn hoá lớn của các danh nhân đó đã thấm đẫm vào tầng văn hoá địa phương, được nhân dân tiếp thụ, sáng tạo, làm giàu thêm sắc thái văn hoá Ninh Bình.

Hệ thống các di tích lịch sử – văn hóa ở Ninh Bình gắn liền với tín ngưỡng của vùng đất sinh Vua; sinh Thánh; sinh Thần thông qua các đền thờ Vua (đặc biệt là các Vua Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, Trần Thái Tông, Quang Trung và Triệu Quang Phục với số lượng vài chục đền thờ mỗi vị); thờ Thánh (Nguyễn Minh Không và các tổ nghề, đặc biệt là tín ngưỡng thờ mẫu với nhân vật Cô Đôi Thượng Ngàn sinh ra ở Ninh Bình); thờ Thần (phổ biến là các vị thần Thiên Tôn, thần Cao Sơn và thần Quý Minh trong không gian văn hóa Hoa Lư tứ trấn).

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Ninh Bình là vùng đất phong phú các lễ hội văn hóa đặc sắc

Bên cạnh đó; Ninh Bình là vùng đất phong phú các lễ hội văn hóa đặc sắc như Lễ hội Hoa Lư; lễ hội chùa Bái Đính; lễ hội đền Thái Vi; lễ hội Tràng An… Các lễ hội khác: Lễ hội Báo bản làng Nộn Khê, lễ hội Yên Cư, hội thôn Tập Minh, lễ hội động Hoa Lư, đền Thánh Nguyễn, đền Dâu, hội vật Yên Vệ, lễ hội đền Nguyễn Công Trứ… các công trình kiến trúc văn hóa như đền Vua Đinh Tiên Hoàng, đền vua Lê Đại Hành, nhà thờ Phát Diệm, chùa Bái Đính, đền Thánh Nguyễn, làng chèo Phúc Trì, Nam Dân, Thượng Kiệm, những trung tâm hát chầu văn, xẩm, ca trù ở đền Dâu, phủ Đồi Ngang…

Ninh Bình là đất tổ của nghệ thuật hát Chèo

Ninh Bình là đất tổ của nghệ thuật hát Chèo, là quê hương các làn điệu hát xẩm, ca trù và của nhiều làng nghề truyền thống như nghề điêu khắc đá Ninh Vân, nghề mộc Phúc Lộc, nghề thêu ren Văn Lâm, nghề nấu rượu và chiếu cói ở Kim Sơn…

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Ninh Bình – quê hương của nhiều danh nhân đất Việt

Vùng đất Ninh Bình là quê hương của nhiều danh nhân đất Việt. Tiêu biểu như: Anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh; Vua Lê Đại Hành; Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu; Quốc sư Nguyễn Minh Không; Trạng Bồng Vũ Duy Thanh; Anh hùng Lương Văn Tụy; Sử gia Ninh Tốn; Tể tướng Nguyễn Bặc; Ngoại giáp Đinh Điền; Thượng thư Trịnh Tú; Thái sư Lưu Cơ,…

Hơn hết; Ninh Bình là nơi gắn với đỉnh cao sự nghiệp của các danh nhân như Doanh điền Nguyễn Công Trứ; Bà tổ hát chèo Phạm Thị Trân; Vua Lý Thái Tông; nhà Hậu Trần; Vua Quang Trung… Ninh Bình cũng là nơi sinh ra những nhà cách mạng tiêu biểu như Thượng tướng Nguyễn Hữu An nguyên Tư lệnh Quân đoàn 2,nguyên Viện trưởng Học viện quân sự cấp cao, quê Trường Yên (Hoa Lư), Bí thư xứ ủy Nam Kỳ Tạ Uyên, nguyên Chủ tịch nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam Trần Đại Quang, Đại tướng, Đô đốc hải quân Thượng tướng Nguyễn Văn Hiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam,…

(Nguồn ảnh: Shutterstock)

Ninh Bình | bức họa đẹp theo dòng sử Việt

Rõ ràng; Ninh Bình “theo dõi” lịch sử Việt, văn hóa và các danh nhân đất Việt xuyên suốt một quá trình dài. Liệu chăng; “bức tranh” đẹp lạ, nên thơ ấy vẫn ẩn chứa những điều kỳ bí cần thế hệ đời sau giải đáp. Ắt hẳn là vậy ! Có lẽ “nhân chứng”; “mảnh ghép” còn sót lại của lịch sử nước ta vẫn hàm chứa những “nút thắt” mà chúng ta, con cháu mai sau từ từ giải đáp.

Trên đây là sơ lược Ninh Bình | bức họa đẹp theo dòng sử Việt. Hãy đồng hành cùng Hanoi Open Tourism để “lật ngược”, trôi theo dòng lịch sử nước Đại Việt ta, bạn nhé !

– Tham khảo: Wikipedia –

Tìm hiểu thêm: Một ngày lạc lõng giữa Paris diễm lệ

Nguồn: Grouptour.club